DIKOMA – HIZKUNTZA EKOLOGIAREN DISKURTSOA ETA KOMUNITATEAREN AHALMENTZEA
DiKomA Proiektua Eusko Ikaskuntzak eta Soziolinguistika Klusterrak sustatu eta hizkuntza-ekologiaren Diskurtsoa sozializatzeko eta hizkuntza-KKomunitatearen sistema ahalduntzeko xedearekin 2012 eta 2014 bitartean garatu den proiektua da.
Bi erakunde horiez gain, Ikerketan eta, batez ere, landa-lanari dagokionez, honakoak dira proiektuan parte hartu duten herriak:
- Bermeo, Oñati eta Zumaia: euskal hiztun ehunekoa %75 baino handiagoa duten udalerriak eta UEMAko kide.
- Errenteria: euskal hiztun ehunekoa %40 azpitik eta populazio-kopuru handiagoa
Xedea hiztun-komunitatea ahalduntzen laguntzeko herritarrekin esku-hartzea bideratzea da. Horrek dakar jabekuntza-prozesua bideratzeko behetik gorako ezagutza-ekintza bultzatu eta sistematizatu behar dela, kolaborazioaren paradigman oinarrituta agente ezberdinak asmoz eta jakitez uztartzeko dinamikak abian jarriz.
Ikerketaren garapenerako aplikatu den metodologia kualitatiboa izan da, ikertzaileen eta praktikan eragile direnen arteko kolaborazioa eta lana bateratuz. Gure kasuan, Ikerketaren Garapen Taldea osatu duten partaideak honakoak izan dira: unibertsitateko ikerlariak, erakunde sustatzaileak, inplikatutako administrazioetako teknikariak, eta arduradun politikoak, eta adituak. Eta bigarren maila batean, herrietako mahaiak dinamizatzeko eta balorazioetan parte hartuz, herritar eragileak.
DiKomA Proiektuaren emaitza nagusia gizartean espazio eta gune anitzetan (gazteak, herritarrak, ikasleak, gurasoak, elkarteak, erakundeak, …) ekolinguistikaren ezagutzan oinarrituta herritarren jabekuntzarako eztabaida irekia eta antolatua ahalbideratuko duen tresna baten sorkuntza da, EkoLingua Solas-jokoa, hain zuzen ere.
DIKOMA – HIZKUNTZA EKOLOGIAREN DISKURTSOA ETA KOMUNITATEAREN AHALMENTZEA
DiKomA Proiektua Eusko Ikaskuntzak eta Soziolinguistika Klusterrak sustatu eta hizkuntza-ekologiaren Diskurtsoa sozializatzeko eta hizkuntza-KKomunitatearen sistema ahalduntzeko xedearekin 2012 eta 2014 bitartean garatu den proiektua da.
Bi erakunde horiez gain, Ikerketan eta, batez ere, landa-lanari dagokionez, honakoak dira proiektuan parte hartu duten herriak:
- Bermeo, Oñati eta Zumaia: euskal hiztun ehunekoa %75 baino handiagoa duten udalerriak eta UEMAko kide.
- Errenteria: euskal hiztun ehunekoa %40 azpitik eta populazio-kopuru handiagoa
Xedea hiztun-komunitatea ahalduntzen laguntzeko herritarrekin esku-hartzea bideratzea da. Horrek dakar jabekuntza-prozesua bideratzeko behetik gorako ezagutza-ekintza bultzatu eta sistematizatu behar dela, kolaborazioaren paradigman oinarrituta agente ezberdinak asmoz eta jakitez uztartzeko dinamikak abian jarriz.
Ikerketaren garapenerako aplikatu den metodologia kualitatiboa izan da, ikertzaileen eta praktikan eragile direnen arteko kolaborazioa eta lana bateratuz. Gure kasuan, Ikerketaren Garapen Taldea osatu duten partaideak honakoak izan dira: unibertsitateko ikerlariak, erakunde sustatzaileak, inplikatutako administrazioetako teknikariak, eta arduradun politikoak, eta adituak. Eta bigarren maila batean, herrietako mahaiak dinamizatzeko eta balorazioetan parte hartuz, herritar eragileak.
DiKomA Proiektuaren emaitza nagusia gizartean espazio eta gune anitzetan (gazteak, herritarrak, ikasleak, gurasoak, elkarteak, erakundeak, …) ekolinguistikaren ezagutzan oinarrituta herritarren jabekuntzarako eztabaida irekia eta antolatua ahalbideratuko duen tresna baten sorkuntza da, EkoLingua Solas-jokoa, hain zuzen ere.
JATORRIA:
Proiektuaren jatorria 2011n buruturiko honako ekitaldietan dago:
- UEMAk Soziolinguistika Klusterraren lankidetzarekin antolatutako Hizkuntza-ekologia eta Lurralde Euskaldunak izenburupeko Topaketa eta Hizkuntza-ekologiari buruzko Disziplinarteko Mintegia.
Bi ekitaldi horietan hizkuntza-ekologiaren formulazio teoriko-kontzeptualean sakontzearen, prozesu parte-hartzaileen bidez gaiaren sozializaziorako dibulgazioa egitearen eta horretarako ikerketa lerroak zabaltzearen proposamenak azaleratu ziren.
- Soziolinguistika Klusterrak UPV/EHUren udako ikastaroetan Hizkuntza-ekologia: teoriatik praktikara izenburupeko ikastaroa antolatu zuen, eta bertan ateratako ondorioen artean, gaiari buruzko corpus teoriko egokitua eraikitzea eta hizkuntza-ekologiaren diskurtsoaren sozializaziorako transferentzia-bideei buruzko ikerketa aplikatua lantzen hastearen beharra azpimarratu ziren.
Eusko Ikaskuntzak sustatuta 2011 urtearen amaiera aldera «Udalerri Euskaldunetan hizkuntz ekologiaren diskurtsoa sozializatzeko esku-hartze parte-hartzailerako proiektu-proposamena» itxuratzen hasi zen.
Bestalde, 2012 urtearen hasieran eta Errenteriako Udalaren eskaerari erantzunez Soziolinguistika Klusterrak «Errenteriako udalerrian diskurtso berrituaren bitartez euskal hiztunen komunitatea trinkotzea” xedea zuen proiektu proposamena prestatu zuen.
Garapen taldea. Goitik behera eta ezker-eskuin: Juanjo Perez (Elhuyar), Joxean Amundarain (Gipuzkoako Foru Aldundia), Mikel Irizar (komunikabideetan aditua), Josune Herrarte (Zumaiako Udala), Xabier Zabaleta (Oñatiko Udala), Arantxa Zabala (Errenteriako Udala), Joxe Mari Jauregi (Errenteriako Udala), Iñaki Marko (EHU), Goizane Arana (UEMA), Maite Alvarez de Zarate (Bermeoko Udala), Belen Uranga (Soziolinguistika Klusterra), Iñaki Martinez de Luna (EHU), Beatriz Akizu (Eusko Ikaskuntza). Donostia, 2014.
Jatorri ezberdina izan arren, bi ekimen horien arteko antzekotasun handia eta potentzialitatea kontuan hartuz, 2012an Eusko Ikaskuntzak eta Soziolinguistika Klusterrak bi aurre-proiektuak bat egitearen bideragarritasuna aztertu eta bi asmoren arteko sinergia eta osagarritasuna bilatzen zuen proiektu berria diseinatu zuten. Proiektu horrek «Udalerri Mailan Hizkuntz Ekologiaren Diskurtsoa Sozializatzeko eta Hizkuntz Komunitatearen Sistema Ahalmentzeko Esku-hartze Proiektua» izena hartu zuen, «DiKomA Proiektua», Diskurtsoa-Komunitatea-Ahalmentzea hitz-gakoetan oinarritutako identifikaziorako izen berezi laburtuan. Proiektu bateratu horren xede nagusia horrela definitu zen:
Udalerri mailan herritarrekin esku-hartzea bideratzea, hizkuntza-ekologiaren ezagutza hedatuz diskurtso berri(ndar)tu bat sozializatzeko eta horren bidez herritarrek hizkuntz komunitate gisa osatzen duten sistema trinkotzen edota ahalmentzen laguntzeko.
METODOLOGIA ETA GARAPENA
Hiztun komunitatea ahalmentzen laguntzeko herritarrekin esku-hartzea bideratzea planteatu zen hasieratik. Horrek suposatzen zuen jabekuntza prozesua bideratzeko behetik gorako ezagutza-ekintza bultzatu eta sistematizatu behar zela, kolaborazioaren paradigman oinarrituta agente ezberdinak asmoz eta jakitez uztartzeko dinamikak abian jarriz.
Proiektuaren xede nagusiaren garapen gisa honako helburu hauek aurreikusi ziren:
- Esperimentaziorako gune izango ziren herrietako hiztun komunitatearen pertzepzio eta diskurtso-ahalmenari buruzko lehen diagnostikoa egin.
- Hizkuntzen ekologiari buruzko corpus teoriko-kontzeptual egokitua osatu.
- Esku-hartzea ahalbideratzeko diseinu metodologikoa prestatu eta egikaritu.
- Esku-hartzearen ondorioak aztertzeko eta parte-hartzaileen pertzepzio eta diskurtso baliabideetan izandako eragina ebaluatu.
Ikerketaren garapenerako aplikatu den metodologia kualitatiboa izan da, ikertzaileen eta eragile ‘praktikoen’ arteko kolaborazioa eta lan bateratua da. Gure kasuan, Ikerketaren Garapen Taldea osatu duten partaideak izan dira: unibertsitateko ikerlariak, erakunde sustatzatileak, inplikatutako administrazioetako teknikariak (eta arduradun politikoak hasierako fasean), eta adituak. Eta bigarren maila batean, herrietako mahaiak dinamizatzeko eta balorazioetan parte hartuz, herritar eragileak.
Eusko Ikaskuntza eta Soziolinguistika Klusterreko arduradunak eta teknikariaz gain, EHU, ELHUYAR, Topagunea eta HUHEZIko adituak, eta erakunde babesleen eta landa-lana garatu den tokiko ordezkari eta teknikariek hartu dute parte.
Landa-lanari dagokionez, honakoak dira proiektuan parte hartu duten herriak:
- Bermeo, Oñati eta Zumaia: euskal hiztun ehunekoa %75 baino handiagoa duten udalerriak eta UEMAko kide.
- Errenteria: euskal hiztun ehunekoa %40 azpitik eta populazio-kopuru handiagoa
FASEAK:
DiKomA proiektua hiru fasetan gauzatzea aurreikusi zen. Lehena, oinarriak finkatzearen fasea (materialak, tresnak, diagnosia, corpusa, sareak, ..); bigarrena, herrietan diskurtsoaren sozializaziorako esku-hartze parte-hartzailerako esperimentazioaren fasea; eta hirugarrena, emaitzen azterketen, balorazioen eta ondorioen zein produktuen kaleratzearen fasea.
- DiKomA Oinarriak (2012) lehen fasearen xede nagusia aplikatu diren teoria, edukiak eta metodologiak finkatzea izan da eta udalerri bakoitzaren izaeraren arabera egokitzea. Bestalde, udalerri bakoitzean interbentzio-subjektuak izan daitezkeen pertsona eta erakundeen sarea identifikatu da, eta udalerri bakoitzean identifikatutako ezaugarrien arabera interbentzio parte-hartzailearen diseinua eta norabidea definitu dira.
Fase honen amaieran lortu den emaitza nagusiena DiKomA, Hizkuntza-Ekologiaren diskurtsoaren ideia nagusien bilketa -corpusa- txostena (Uranga, 2013) da.
Dokumentu honek proiektuaren lehen faseko eduki-txostena biltzen du. Bertan, udalerri mailan hizkuntza-komunitatearen trinkotzea edota ahalmentzea xede hartuta, hizkuntza ekologiaren ideia nagusiak biltzen ditu eta ideia horiek zer-nolako diskurtso-elementutan islatu daitezkeen zehazten dira.
- DiKomA Interbentzioa (2013) bigarren fasearen xedea ezagutza corpusaren sorreratik abiatuta herritarren jabekuntza bilatu nahi izan duen esperientzia parte-hartzailea garatzea izan da herritarrak subjektu aktibo bihurtuz.
Iinterbentziorako metodologia eta esku-hartze prozesua bera dinamizatzeko ezinbestekoa ikusi zen baliabide berri bat sortzea: EkoLinguA (Ekologia Linguistikoaren bidez hizkuntz komunitatea Ahalmentzen laguntzeko) solas-jokoa.
EkoLinguA solas-jokoan hizkuntza ekologiarekin zentzu zabalean eta diskurtsoaren ahalmentzearekin erlazionaturiko oinarrizko kontzeptuak, argibideak, galderak edota erronkak jasotzen dira, eta dinamizatzaile batek gidatutako joko antzeko batean 6-8 pertsonekin osatutako taldeetan bertan elkartutakoek elkarrekintzan gai horietan jantzi, eztabaidatu eta pentsamendu kolektiboan sakontzea ahal bideratzen du.
EkoLinguA solas-jokoa “PlayDecide” motako materialaren egitura eta metodologian oinarritu da. PlayDecide (http://www.playdecide.eu/) berez Europako proiektu bat da, eta eztabaida-joku eta metodologia baten inguruan gizarte eta zientzia alorreko eztabaidetan herritarren parte-hartzea sustatzea izan du helburu. Euskal Herrian erabili izan du, esate baterako, Elhuyarrek, nanoteknologiaren inguruan edukiak sortu, materialak egokitu eta hainbat zabalkunde saioetan aplikatzeko.
Hizkuntza-ekologiari egokitzeko, DiKomA Oinarriak lehen fasean landutako oinarrizko corpusetik abiatuta, eta edukien balidaziorako arloko zenbait adituekin kontrastea egin ondoren, solas-jokoan landu diren kontzeptu-giltzak aukeratu ziren, solas-jokoaren formatura eramateko, jokoaren diseinu metodologikoa lantzeko eta edukien didaktizazio lana amaitzeko.
Esperientzia pilotu honetarako euskarazko eta gaztelerazko prototipoak ekoiztu dira, eta tresnaren erabilgarritasunaren baloraziorako euskarriak prestatu ere tresnak behar dituen hobekuntzak subjektu aktiboak izango diren herritarrekin hasieratik kontrastean jarriz.
Udalerri bakoitzean gune zentrala osatu duten 33 lagunen batez besteko taldetik abiatuta, 131 herritar hartu dute parte prozesuan. Eta, formakuntza saio baten ondoren, udalerri bakoitzean lortu diren 8 herritar eragile herritar talde zabalean dinamizatzaile lanak bete dituzte oso maila onean. Honek, udalerrien esku-hartze maila irekitzeaz gain, metodologiarekin lotutako erabilgarritasunaren maila aztertzea ahalbideratu digu.
- DiKomA analisia eta proiekzioa (2014) irudikatu dugun sortze eta metatze prozesuaren balorazioen, emaitzen azterketen eta ondorioak zein proposamen berriak zehazteko fasea. Batetik, aurreko faseetan jasotako datuen eta interakzioan sortutako interpretazioen analisia gauzatu da hasitako ikerketari itxiera emanez, bestetik, esperimentatu den EkoLinguA tresna metodologikoaren hobekuntzak landu eta aplikazio aukerak aztertu, eskaini eta eskuragarri jarri dira.
EkoLinguA solas-jokoa ezagutarazteko, aplikazio aukerak gehiago aztertzeko, hobekuntza proposamenak jasotzeko eta prototipoaren proiekzio sekuentzia aukera sektoreka identifikatzeko, hiru interbentzio sektorial burutu dira. Interbentzioak hiru eremutan gauzatu dira EkoLinguA solas-joko saio bana bideratuz: Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskara zuzendaritzako teknikariekin, UEMAko teknikariekin eta Ikastolen Elkarteko teknikariekin. Bestalde, EkoLinguA prototipoaren proiekzioa ahalmentze programa batean txertatzeko aukerak irudikatu dira landa eremua izan diren udalerriekin ariketa parte-hartzaile baten bitartez.
Prozesuan zehar burututako esperimentazio desberdinen ondorioz identifikatu diren hobekuntzak aplikatu ondoren, horren erabilpenerako gidak eta prototipoak perfilatu dira ezagutarazi eta eskuragarri jartzeko asmorekin. EkoLinguAren zabalkundea eta erabilpen unibertsala bermatzeko sareko euskarrietan kokatzea nahi dugu, Europa mailako PlayDecide (http://www.playdecide.eu/) plataforman eskegitzeko aukeraz gain, beste plataformetan kokatzeko aukerak aztertuko dira unibertsaltasunaren kontzeptua indartuz eta metatze filosofiari jarraipena eman nahian erabilpenaren poderioz sortuko diren hobekuntzak eta aukerak etengabe aztertuz.
ONDORIOAK ETA EMAITZAK:
DiKomA Proiektuaren emaitza nagusia gizartean espazio eta gune anitzetan (gazteak, herritarrak, ikasleak, gurasoak, elkarteak, erakundeak, …) ekolinguistikaren ezagutzan oinarrituta herritarren jabekuntzarako eztabaida irekia eta antolatua ahalbideratuko duen tresna baten sorkuntza da, EkoLingua Solas-jokoa, hain zuzen ere. Produktu hau erabilera librekoa izango da, edonorren esku egongo da.
DiKomA Proiektuaren emaitza dira EkoLingua Solas-jokoa osatzen duten hiru elementu:
|
MATERIAL OSAGARRIA
BIDEOEN ATALA (KLIKATU HEMEN) |
