Praktika linguistikoak eta harremanak erakundeen eta hedabideen artean txostena zabaldu du Soziolinguistika Klusterrak eta Euskal Herriko Unibertsitateak osatutako ikerketa-taldeak. 2018 eta 2019 artean Euskal Herriko eremu komunikatiboaren azterketa kualitatiboaren emaitzak jasotzen ditu. Batetik, bere jardunean komunikazio publikoan aritzen diren denetariko entitateetako komunikazio arduradunen ikuspegiak aztertu dituzte. Bestetik, nagusiki gaztelania erabiltzen duten hedabideetako kazetari, erredakzio-buru eta zuzendari zenbaitenak.
Azken urteetan gizartean, komunikazioaren eremuan eta baldintza soziolinguistikoetan eman diren aldaketak medio, entitateen eta hedabideen arteko harremanak aldatzen ari dira. Aldaketa horiek praktika linguistikoetan nola gauzatu diren eta aurrera begira zein joera begitantzen diren lantzen du txostenak.
Jendaurrean Erabili proiektuko praktika komunitateko kide diren erakundeak gizarteko erakunde ezagun eta komunikatiboki aktiboak dira: enpresak, kultur egitasmoak, udalak, banketxeak, sindikatuak, aholkularitzak… Edukiak eta mezuak trukatzen dituzte euren publikoekin, etengabe harremanean egon ohi dira, bitarteko propioen bidez edo hedabide tradizionalen bidez. Hedabideekin gauzatzen duten bitartekotza horretan, esateko dutena partekatu ez ezik beren izaera ere erakusten dute, herritarrekin kohesio-indarrak ehuntzen dituzte eta kultura eraikitzen hartzen dute parte. Eta lan hori, bi aldeek —erakundeek eta hedabideek— bi norantzetan gauzatzen den negoziazioaren fruitu da, elkar elikatzen duten konfiantzaren bidez mamitzen baita.
Erakundeek komunikatzeko erabiltzen dituzte tresnak eta bideak, beren hizkuntza-politikak eta ohiko bizipenak deskribatu dituzte. Hedabideek, beren aldetik, beren lanaren antolaketaz eta gizartean betetzen duten funtzioaz jardun dute nagusiki.
Ondorioak
Ikerketan ondorioztatu da erakundeen eta hedabideen hautu, gaitasun, baliabide eta praktikek elkar baldintzaten dutela komunikazioan. Komunikazio hizkuntzari dagokionez ere, funtsean, botere harremanez ari gara: interes kontrajarriak agertzen direnean, batak besteari inposa diezazkioke bere irizpideak.
Kazetaritzak munduan pairatu duen krisi larriaren ondorioz inbertsio gero eta urriagoak egiten dira hedabideetan, eta lantalde askotan ez dago kazetari berririk hartzeko aukerarik; premia ikusita ere.
Bai erakundeek eta bai hedabideek nabari dute pixkanaka-pixkanaka euskarak presentzia handiagoa duela gizartean eta aldaketa horretara egokitzeko borondatea adierazten dute.
Erakunde publikoek hartu duten bi hizkuntza ofizialetan komunikatzeko bideaz kontziente dira eta erabat onartua dute hedabideek. Erakunde horiek baliabide handiak dituzte eta, orokorrean, hedabideen eskueran jartzen dute informazioa elebietan, nahi duten hizkuntzan jasotzeko.
Entitate pribatuetan gero eta ahalegin handiagoa nabari da (enpresa, sindikatu, elkarte, kolektibo, gizarte mugimendu…). Euskaraz komunikatzeko hautua egin dutenek beren jarduera baldintzatua sentitzen dute erdarazko hedabide gehienen aurrean.
Erakundeetako eledun asko euskaraz trebatuak eta ongi gaituak dira. Horiek askotan egiten dituzte prentsaren aurreko agerraldiak. Kazetari elebidunek euskaraz nahiz gaztelaniaz landu dezakete hark emandako informazioa. Euskaraz gaituta ez dagoen kazetaria denboraren eta egoeraren menpeko bihurtzen da.
Euskaraz aritzen diren erakundeak gero eta gehiago direla ikusteak, hedabideei ere zer pentsa ematen die.Elebidun hartzaileak diren kazetariak eta euskarazko gaitasuna dutenak (gazteak, eskolan eta unibertsitateko urteetan euskaraz ikasiak) dira egoera berri honi aurrea hartzen diotenak erredakzioetan; ibilbide luzea duten gehienek erdaraz egin baitute beren bizimodu profesionala, nahiz eta batzuetan euskaldun zaharrak izan. Hala ere, orokorrean, hedabideek ez dute beren funtzionamenduan formalki txertatuta hizkuntza-politika edo hizkuntza-irizpide espliziturik.
Garai batean baino jarrera irekiagoak erakusten dituzte hedabideek euskararekiko. Erakundeek ere zerbitzu hobeak eskaintzen dizkiete hedabideei. Horretan asko lagundu dute teknologia berriek ere.
Jendaurrean Erabili proiektua
Soziolinguistika Klusterrak eta UPV/EHUk elkarlanean abiatutako Jendaurrean Erabili proiektuaren bigarren fasearen berri ematen da txostenean. Jendaurrean Erabili proiektua 2015ean sortu zen, komunikazio publikoaren alorrean egunerokoan diharduten eragileen egitekoa babesteko eta sustatzeko: parte hartzen duten kideek elkarrengandik ikasteko bide gisa hartu behar da eta, ikerketan oinarritutako proiektua den heinean, baita jakintza eraikitzeko bidetzat ere.
Proiektuaren lehen fasean, proiektua bera definitu zen lehenik. 2016an eta 2017ko lehen erdian, Praktika Komunitatea sortu zen eta formazio saioak eskaini zitzaizkien erakunde parte hartzaileei; orobat, erakundeek komunikazio publikoan dituzten bizipenei erreparatu zitzaien, bereziki hizkuntza-praktikei dagokienez. Praktika komunitatearen metodologiak berak, parte hartzaile bakoitzaren komunikazio estrategiak gauzatzerakoan zenbaterainoko baliagarritasuna duen aztertu zen.
Denetariko erakundeak dira Jendaurrean Erabiliren praktika-komunitatean parte hartzen dutenak: enpresak, kultur egitasmoak, udalak, banketxeak, sindikatuak, euskalgintzakoak… Elkarrekin beren esperientziak partekatuz, komunikazio publikoan eraginkorragoak izateko eta euskararen tokia handitzeko bideak jorratzen dituzte elkarrekin.
Proiektua zuzentzen eta bere gainean ikertzen diharduen ikerketa taldearen kideak honakoak dira: Beatriz Zabalondo (EHU), Eduardo Apodaka (EHU), Idurre Eskisabel (EHU), Irati Agirreazkuenaga (EHU) eta Asier Basurto (Soziolinguistika Klusterra).
Komunikazio publikoa pandemia garaian
2020ko udaberrian COVID19 birusak eragindako osasun krisialdiak munduko biztanle, erakunde eta hedabideen jardueran eragin du. Jendaurrean Erabili proiektuan ere aldaketak ekarri ditu, besteak beste, jarritako hainbat zita bertan behera geratzea edo online formatuan gauzatzea. Txosten honetan jasotzen diren emaitzen zabalpena ere atzeratu du egoerak.
Euskal Herriko komunikazio publikoan ematen diren praktikak ere moldatu egin dira eta egon dira aldaketak hizkuntzen kudeaketan ere. Hurrengo hilabeteetan testuinguru berri honetan izandako bizipenak elkarrekin kontrastatuko dituzte Jendaurrean Erabili praktika komunitateko kideek eta aurrerantzean baliatu ahal izateko ikasgaiak ateratzeko baliatuko dute proiektuak eskaintzen duen aukera.
Txosten osoa: soziolinguistika.eus/jendaurreanerabili
