- Soziolinguistika Klusterrak 5 urtean behin egiten duen Hizkuntzen erabileraren kale neurketaren emaitzak aurkeztu ditu.
- Euskal Herriko kaleetan behatutako zortzi pertsonatik bat ari zen euskaraz (% 12,6). Datu orokor hau 2016ko Hizkuntzen erabileraren kale-neurketan behatutakoaren berdina da.
- Gipuzkoan hitz egiten da gehien (% 31); hurrengo postuan kokatzen da Bizkaia, % 9ko erabilerarekin; eta % 5-6 inguruko erabilera-maila dago Araban, Nafarroa Garaian eta Ipar Euskal Herrian.
- Eremurik euskaldunenean behera egin du euskararen kale-erabilerak.
- Azken bost urteetan, haurren erabilerak gora egin du.
- Zenbat eta gazteago, orduan eta gehiago gailentzen zaio emakumezkoen euskararen kale-erabilera gizonezkoenari.
Soziolinguistika Klusterreko Olatz Altunak (Ikerketaren zuzendaria) eta Maialen Iñarrak (Landa-lanaren arduraduna) aurkeztu dituzte neurketaren emaitza nagusiak UPV/EHUren Ibaetako kanpusean. Ikerketaren Batzorde Zientifikoko kideek emaitza hauen interpretazioan eta azalpenetan sakondu dute aurkezpenean.
Euskararen lurralde osoko kaleetan 600.000 pertsona baino gehiago eta 200.000 elkarrizketa baino gehiago behatuz egin zen neurketa 2021eko iraila eta urrian.
Emaitza nagusiak
Euskal Herriko kaleetan behatutako zortzi pertsonatik bat ari zen euskaraz (% 12,6). Datu orokor hau 2016ko Hizkuntzen erabileraren kale-neurketan behatutakoaren berdina da. 1989tik 2021era euskararen kale-erabilera 1,8 puntu hazi da. 2006an neurtu zen erabilera-mailarik altuena (% 13,7) eta hurrengo hamar urteetan (2006-2016) beherakada jaso ostean, azken bosturtekoan egonkor mantendu da datua.
Ipar Euskal Herrian euskararen erabilerak beherantz jarraitzen du; beste lurraldeetan gorabeherak daude. Hiru multzotan sailka daitezke euskararen erabilera-mailari dagokionez: Gipuzkoan hitz egiten da gehien (% 31); hurrengo postuan kokatzen da Bizkaia, % 9ko erabilerarekin; eta % 5-6 inguruko erabilera-maila dago Araban, Nafarroa Garaian eta Ipar Euskal Herrian
Eremurik euskaldunenean, herritarren %75-100 euskararen ezagutza duen eremuan, behera egin du euskararen kale-erabilerak azken bost urteetan. Hego Euskal Herriko gainerako eremuetan igo egin da euskararen kale-erabilera 1993tik hona.
Azken bost urteetan, haurren erabilerak gora egin du. 1989tik aurrera, euskararen kale-erabilerak gora egin du adin-tarte guztietan, adinekoen salbuespenarekin. Euskararen kale-erabilera altuenetik txikienera hau da adin-taldeen hurrenkera: haurrak, gazteak, helduak eta adinekoak.
Zenbat eta gazteago, orduan eta gehiago gailentzen zaio emakumezkoen euskararen kale-erabilera gizonezkoenari. Portaera hori aurreko edizioetan ere behatu da. Adinekoen kasuan, gizonezkoek emakumezkoek baino gehiago darabilte euskara.
Haurrak eta nagusiak batera daudenean euskararen erabilera altuagoa da, bereizita daudenean baino. Nagusien erabilera bikoiztea edo hirukoiztea dakar haurrak solaskide izateak, lurralde guztietan.
Hiriburuetan altuagoa da beste hizkuntzen erabilera Euskal Herri osoan baino. Donostian, euskararen kale-erabilera % 15,3koa da, eta gainerako hiriburuetan % 2,5-4 artean dago. Aipagarria da, hiriburuen hurrenkeran, Gasteiz bigarren postuan kokatu izana. Gogora dezagun Araba dela erabilera baxuena duen lurraldea. Gasteizen eta Bilboren kasuan, euskara, gaztelania edo frantsesa ez diren beste hizkuntzen kaleko erabilera azpimarratu behar da, % 4-5ekoa baita.
Ikerketa
Hizkuntzen erabileraren kale-neurketak ibilbide luzea egina du, Siadeco Ikerketa Taldeak metodologia sortu eta 1989an Euskal Kulturaren Batzordeak (EKB) Euskal Herriko neurketa martxan jarri zuenetik. Zortzigarren aldiz egin da neurketa eta azken 5 edizioetan bezala, Soziolinguistika Klusterra arduratu da ikerketaz.
Ikerketaren edizio guztiek oinarri metodologiko bera dute, baina, neurketa batetik bestera, hobekuntzak egin dira, emaitzen sendotasuna eta zorroztasuna handitzeko. 2021ean mugikor bidezko datu-bilketa egin da herri guztietan eta, horrez gain, laginketa-eredua hobetu da.
Gaur egun, ikerketa hau ezinbesteko erreferentzia da, euskararen egoera deskribatzeko edo lan-ildoak zehazteko, hizkuntza-politikako arduradunentzat, ikertzaileentzat edota euskararen aldeko lanean dihardutenentzat, esaterako.
Metodologia
Neurketak ikuspegi kuantitatiboa du eta behaketa zuzenaren teknika darabil. Kalean entzundako elkarrizketak zein hizkuntzatan gertatu diren jaso dute neurtzaileek. Gainera, elkarrizketa horietan parte hartu duten solaskideen ezaugarri batzuk bildu dira, zuzeneko behaketa bidez pertsonei egotzi diezazkiekegunak; inori ezer galdetu gabe: generoa, adina eta haurren parte hartze aktiboa, hizlari gisa.
145 udalerritan jaso dira datuak; lurralde guztietakoak, gune soziolinguistiko guztietakoak eta biztanle-kopuru desberdinetakoak.
Inoiz baino ordu gehiago behatu dira 2021eko edizioan. Horri esker, inoizko pertsona kopururik altuena behatu da. Behatutako solaskide kopurua kontuan izanda, Euskal Herrian inoiz egin den ikerketa kuantitatibo handienetako bat dela esan daiteke.
Euskal Soziolinguistika Jardunaldia eta nazioarteko zabalpena
Soziolinguistika Klusterrak antolatzen duen Euskal Soziolinguistika Jardunaldia Hizkuntzen erabileraren kale neurketaren emaitzak aztertzeko topagunea izango da aurten. Ikerlari, teknikari, ikasle, arduradun-politiko eta euskaltzale aktiboek elkarrekin ezagutzak eta hausnarketak partekatzeko baliatuko da. Bilbon izango da, ekainaren 22an, UPV/EHUren Bizkaia Aretoan. Hurrengo egunetan emango da xehetasun guztien berri, eta bertan izena emateko aukera zabalduko da.
Bestalde, uda honetan, nazioarteko hainbat gunetan aurkeztuko dira Hizkuntzen erabileraren kale-neurketaren emaitzak. Batetik, mundu mailako soziolinguistika-ikerlarien bilgune handienean (Sociolinguistics Symposium 24 – Gante 2002/07/13-16); eta bestetik, hizkuntza gutxituen eta indigenen nazioarteko kongresu batean (III International Conference on Revitalization of Indigenous and Minoritized Languages – Girona/Perpinyan 2022/09/13-16).
